Κόρντομπα

I

(Cόrdoba). Πόλη (308.072 κάτ. το 2001) της νότιας Ισπανίας στην Ανδαλουσία, πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας (13.771 τ. χλμ., 761.657 κάτ. το 2001). Είναι χτισμένη στη δεξιά όχθη του ποταμού Γκουανταλκιβίρ.

Η πόλη αποτελεί εμπορικό κέντρο, μέσω του οποίου διακινούνται τα προϊόντα που παράγονται στη γύρω περιοχή (ελιές, εσπεριδοειδή, κρασί, λάδι, αλεύρι κ.ά.). Επίσης, διαθέτει αξιόλογη βιομηχανία, με χυτήρια χαλκού και ηλεκτρομηχανολογικά εργοστάσια. Άλλες οικονομικές πηγές της Κ. είναι η ακμάζουσα πατροπαράδοτη χειροτεχνία της (χρυσοχοΐα, κατεργασία δέρματος) και μια βιομηχανία που περιλαμβάνει ποικίλους κλάδους, με πολλά εργοστάσια τροφίμων, χημικών προϊόντων, ηλεκτρομηχανών και κυρίως μεταλλουργίας, η οποία εκμεταλλεύεται τα γειτονικά ορυχεία χαλκού και σιδήρου. Επιπλέον, ο τουρισμός βρίσκεται σε διαρκή ανάπτυξη.

Στο κέντρο της πόλης διατηρείται ακόμα η ακανόνιστη ρυμοτομία, με τους στενούς και ελικοειδείς δρόμους, που υπήρχε από την εποχή των Μαυριτανών. Σώζονται επίσης κατοικίες με τυφλή πρόσοψη, κατά το μουσουλμανικό πρότυπο, και αυλές με άφθονο πράσινο. Στα αρχιτεκτονικά μνημεία της πόλης περιλαμβάνονται μια ρωμαϊκή γέφυρα, ο αραβικός πύργος Λα Καλαχόρα, που ξαναχτίστηκε το 1369, ο καθεδρικός ναός, ο οποίος άρχισε να οικοδομείται το 785 και το 1236 έγινε τζαμί, καθώς και διάφορες εκκλησίες ρυθμού μπαρόκ, ρομανικού, γοτθικού και κλασικού. Στα αρχιτεκτονικά μνημεία της πόλης συγκαταλέγονται επίσης το δημαρχείο, τα ανάκτορα της Αναγέννησης και ορισμένες πλατείες του 18ου αι. Στην Κ. υπάρχει εξάλλου αξιόλογο μουσείο καλών τεχνών, αρχαιολογικό μουσείο και πανεπιστήμιο (1972). Το ιστορικό κέντρο της πόλης ανακηρύχθηκε (1984) από την ΟΥΝΕΣΚΟ μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς.

Η Κ. ήταν γενέτειρα του Σενέκα, του ποιητή Λουκιανού, του Άραβα φιλοσόφου Αβερρόη (μεταφραστή του Αριστοτέλη) και του ποιητή Λουίς ντε Γκόνγκορα.

Ιστορία. Η Κ. είναι γνωστή από την εποχή του αποικισμού των Φοινίκων. Σύμφωνα με τον Στράβωνα και τον Πτολεμαίο, ήταν πρωτεύουσα των Τουρδούλων. Κατά τον Β’ Καρχηδονικό πόλεμο (218−201 π.Χ.), οπότε η πόλη κυριεύθηκε από τους Ρωμαίους, ονομαζόταν Corduba (ελλ. Κορδούη) και αποτελούσε ακμαίο εμπορικό κέντρο κατά την περίοδο της αυτοκρατορίας και έδρα του κυβερνήτη της επαρχίας της Βετικής, της σημερινής Ανδαλουσίας. Στη συνέχεια κατακτήθηκε από τους Βανδάλους, τους Βυζαντινούς, τους Βησιγότθους και τους Άραβες (711 μ.Χ.). Το 756 έγινε πρωτεύουσα του ομώνυμου εμιράτου και το 929 του ομώνυμου χαλιφάτου (βλ. παρακάτω), ενώ τον 10o αι. αναδείχθηκε σε μορφωτικό και επιστημονικό κέντρο. Το 1031, μετά την κατάρρευση του χαλιφάτου, η πόλη διατήρησε την ανεξαρτησία της έως το 1070, οπότε την κατέλαβε ο εμίρης της Σεβίλης. Μετά την απελευθέρωση των λαών της Ιβηρικής χερσονήσου από τον ζυγό των Αράβων πέρασε στη δικαιοδοσία των βασιλιάδων της Καστίλης. Το 1808, κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων πολέμων, λεηλατήθηκε από τους Γάλλους.

χαλιφάτο της Κ. Αρχικός πυρήνας του ήταν το εμιράτο της Κ., που ιδρύθηκε από τον Αμπντ αλ Ραχμάν Α’, ο οποίος κατέφυγε στην Ισπανία όταν καταδιωκόταν από τους Αββασίδες. Κατά το τέλος του 9ου αι. το εμιράτο είχε αποσυντεθεί, ουσιαστικά, σε μικρές ξεχωριστές φεουδαρχικές ηγεμονίες. Ο Αμπντ αλ Ραχμάν Γ’ αποκατέστησε και πάλι την πολιτική ενότητα του κράτους και αυτοανακηρύχθηκε χαλίφης (929). Οι κυβερνήτες του χαλιφάτου της Κ. πολέμησαν πολλές φορές εναντίον των χριστιανικών κρατών της Ιβηρικής χερσονήσου.

Η πολιτική διάρθρωση του χαλιφάτου είχε συγκεντρωτικό και δεσποτικό χαρακτήρα. Κυριαρχούσε η μεγάλη γαιοκτητική αριστοκρατία, την οποία αποτελούσαν Βέρβεροι, Άραβες και λίγοι Βησιγότθοι, που είτε είχαν ασπαστεί τον ισλαμισμό είτε παρέμεναν χριστιανοί. Σημαντικό ρόλο στη ζωή του κράτους έπαιζαν και οι μεγαλέμποροι. Όμως, τη βασική παραγωγική δύναμη αποτελούσαν οι αγρότες και οι δουλοπάροικοι. Κυρίαρχη μορφή εκμετάλλευσης αποτελούσε η εκμίσθωση χωραφιών με την καταβολή ενός τμήματος της συγκομιδής. Έτσι το μερίδιο των αγροτών δεν ξεπερνούσε το ένα τρίτο της παραγωγής. Οι βιοτέχνες και οι μικρέμποροι, εξάλλου, μαστίζονταν από τη φορολογία, ενώ η εκμετάλλευση των κατώτερων αστικών στρωμάτων εντεινόταν διαρκώς, καθώς τα στρέμματα υποβάλλονταν σε βαρύτερη φορολογία από τους κοινοτάρχες. Παράλληλα, ο αυστηρός έλεγχος που είχε επιβληθεί από τους κυβερνήτες επιδείνωνε τη δύσκολη κατάσταση του εργαζόμενου πληθυσμού, εξασθενώντας ταυτόχρονα την αντίσταση των λαϊκών μαζών. Παρά τα μειονεκτήματα αυτά, το χαλιφάτο της Κ. ήταν από τα περισσότερο εξελιγμένα, από οικονομική άποψη, κράτη της Ευρώπης κατά τον 10ο αι. Είχε πολύ ανεπτυγμένη γεωργία και βιοτεχνική παραγωγή, ενώ υπήρχαν επίσης κρατικά εργαστήρια, όπου εργάζονταν δούλοι. Από την άλλη πλευρά, η ναυπήγηση πλοίων και η εξόρυξη ορυκτών άσκησαν θετική επίδραση στην οικονομική άνοδο της χώρας, με αποτέλεσμα να παρατηρηθεί δημιουργία νέων αστικών κέντρων και αύξηση του πληθυσμού. Εξάλλου, το χαλιφάτο της Κ. διέθετε και υπολογίσιμο διεθνές κύρος και είχε συνάψει διπλωματικές σχέσεις με πολλά κράτη της εποχής. Επιπλέον, και στον πολιτιστικό τομέα το κράτος επεδείκνυε αξιόλογη δραστηριότητα. Οι επιστήμονές του είχαν κατορθώσει να αφομοιώσουν τα παραδοσιακά στοιχεία της ευρωπαϊκής επιστήμης και να διευρύνουν τον κύκλο των αναζητήσεών της. Οι ηγεμόνες του, έως το 1010, ακολουθούσαν την πολιτική της ανεξιθρησκίας, γεγονός που οδήγησε στη συμμετοχή οπαδών και άλλων θρησκειών στην ανάπτυξη της επιστήμης και του πολιτισμού. Ωστόσο, στις αρχές του 11ου αι., το φεουδαρχικό καθεστώς άρχισε να κλονίζεται. Από το 1009 έως το 1031 κυβέρνησαν έξι χαλίφηδες, χωρίς όμως κανείς από αυτούς να ασκεί πραγματική εξουσία.

Τελευταίος χαλίφης ήταν ο Χισάμ Γ’, ο οποίος το 1031 εκθρονίστηκε και εξορίστηκε από την Κ., ενώ το χαλιφάτο χωρίστηκε σε πολλά μικρά εμιράτα (πριγκιπάτα).

Η μαυριτανική γέφυρα στον ποταμό Γκουανταλκιβίρ στην Κόρντομπα της Ισπανίας? στο βάθος διακρίνεται ο καθεδρικός ναός της πόλης.

Το εσωτερικό του καθεδρικού ναού της Κόρντομπα, του πιο ονομαστού μνημείου της ισπανικής πόλης.

II

Ονομασία πόλεων της Νότιας Αμερικής. Βλ. λ. Κόρδοβα.